Metehan
Yéqinqi künlerdin dunyadiki chong taratqular hésablinidighan Nyuyork waqit giziti, Washinggiton pochtisi qatarliqlarda chiqqan we bir az bolsimu diqqet qozghighan lagirlar heqqidiki xewerlerni qérindashlar tepsili körüp chiqtimu bilmidim körmigenler bolsa tepsili oqup chiqishini soraymen.
Bu xewerler nopuzluq mutexesis, tetqiqatchilarning sözliri delil qilinip shundaqla Ömürbeg we yene bir Qazaqistanliq qérindishimizning türme we lagirdiki sergüzeshtliri ispat qilinip, nahayiti ré’al, chinliq bilen yézilghan.
Yéqindin chiqqan xewerlerde méning diqqitimni tartqan bir qanche nuqta bar :
1. Lagirdiki wehshiliklerning, qiyin -qistaqlarning alliqachan normal insan tesewwuridin halqip ketkenliki.
Lagirlargha bigunah solap qoyulghan qérindashlirimiz qoralliq saqchilarning dumbalishi, ésip qoyush, ach qoyush, uyqusiz qoyush, choshqa göshi yidürüsh, haraq ichürüsh, til – haqaret, ten jazasi, kommunistik partiye hüjjetlirini yadlash, töwiname yézish, dinning ziyanliq zeher ikenlikini iqrar qilish, partiyege Shijinpinggha teshekkür éytishqa mejburlinish…. qatarliq insan qélipidin chiqqan mu’amililerge uchrimaqtiken. Ömürbeg ependi hetta öliwélishni oylighan. Halbuki Ömürbeg ependining Qazaqistan téliwiziyiside qilghan ziyaritide ularning Ömürbegni Qazaqistan puqrasi bolghanliqi üchün ayap qoyghanliqini éytidu. Undaqta Qazaqistan puqrasi emes , ayap qoyulmaydighan Uyghurlar qandaq künlerni köriwatqandu? Lagirgha solanghan Uyghurni qiynap xalighanda öltürüwétish ihtimalining nahayiti yuqiriliqi éniq ayan bolup turuptu .
2. Lagir qurulushining kündin -kün’ge jiddi élip bériliwatqanliqi .
Bezi qérindashlirimiz belki sükütte jim turup bersek lagirgha kirip ketken qérindashlirimiz saq chiqishi mumkin dep oylawatqan bolsa xatalashqan bolidu. Xewerlerde bu lagirgha solash herikitining wehshiyane ijra qilghuchisi gerche Chinjenggo bolsimu mahiyette lagir pilanining nahayiti burun tüzülüp bolghanliqini éytidu. Lagirdin hazirghichilik barmaq bilen saniwalghudek kishilerdin bashqa Uyghur yaki Qazaq qérindashlar chiqip baqmidi shunga sükütte tursaq Xitay insabigha kilip tuqqinimni qoyiwétidu dep oylishimiz mentiqiliq yekün emes. Nahayiti burun tüzülgen hemde nechche yüz milyon meblegh sélin’ghan we dawamliq lagir qurulushliri üchün höddiger chaqiriwatqan pilanni toxtitip qérindashlirimizni qoyuwétishning mumkin bolmaydighanliqini bilip yitish tes emes. Qoyiwetti digendimu qérindashlirimiz normal yashiyalmaydu, ya sarang bolup kitidu yaki nechche kün’ge barmay ölüp qalidu. Lagirning ichidiki wehshiliklerning shahidlirini Xitayning qoyup birishi mumkin emes chünki kommunistlar ezeldin insaniyetke qarshi jinayetlirining pakitlirini yoqutup kelgen, bu qatarda tirik shahitlarmu bar elwette.
3. Xitaylar yéngi-yéngi lagirlarni qizil yopuq échip qizghin tebriklep quriwatqan bolup, ochuq – ashkara qurulush höddiger chaqirghan. Buningdin shuni chüshiniwalalaymiz, lagirlar üzlüksiz sélinip hetta wetinimizning hemme yéri lagir bilen toshup eng axiri bir qanche yildin kiyin birmu Uyghur sirtta qalmasliq ihtimalliqi nahayiti yuqiri. Deslepte türkümlep lagirgha qamalghanlar öltürülüp, jesetliri yoqitiwétilgendin kéyin yene bir türküm qamilidu. Mushundaq dawamlashsa ikki yilgha qalmay wetende Uyghur, Qazaq, Qirghiz qatarliq qérindashlardin birimu qalmaydu. Wetendikiler tügigendin kéyin chetellerde yashawatqan Uyghurlar birdin birdin suyqest bilen öltürülüp yoqitilimiz. Nechche yillardin herxil wastilar bilen cheteldiki Uyghurlarning uchurlirini igellesh qilmishini qiliwatqinini hemmimiz bilip bolduq. Hazirche méning anam yaki sizning dadingiz lagirgha qamalmighan bolsimu biz süküt arqiliq ularni saqlap qalmaqchi bolsaq eng qattiq xatalishimiz. Uyghurlarning hemmisining biraqla lagirgha qamalmasliqi qandaqtu bundin kiyinmu qamalmay erkin- azade yashaydighanliqi üchün emes, lagirlargha peqet sighishmighanliqi üchün. Eger biz dawamliq sükütte awazimizni chiqarmay turiwalsaq, deslepki türkümde qamalghanlar öltürülüp bolsa hemde yéngi lagirlar jiddi sélinip pütkendin kiyin ikkinchi üchinchi türkümdiki qamash öltürüsh dawamlishidu.
Xewerdiki tetqiqatchilarning heqiqi qirghinchiliq téxi bashlanghini yoq, dep endishisini bildürishi menche del mushu sewebtin.
4. Lagirdin sirtta qalghan qérindashlirimizni xalighanche öltürüsh suyiqesti. Lagirlar dawamliq keng kölemde sélinip pütüp bolghuchilik sirttiki lagirgha qamalmighan qérindashlirimizning aman yürelishi natayin. Dora, waksina arqiliq kisel tarqitip öltürüsh usulini qollinishi we qolliniwatqan bolishi mumkin chünki Uyghur, Qazaq qatarliq musulmanlarning depne ishlirida erkinliki tartiwélinghan bolup bundin kiyin depne ishliri idarisi arqiliq axiretlik ishliri orunlashturilidiken. Yene bir wetendin kelgen xewerde Uyghurlarni men musulman emes shunga jesidimni köydürüshke qoshulimen digen hüjjetke mejburi qol qoydurushqa bashlighan. Qérindashlirimiz qol qoyushqa mejbur chünki qol qoymisa udul türme bilen lagirgha solaydu. Menche bu emeliyette musulmanlarning diny étiqadini suslashturushtek addi ish bolmay, belki bir qétimliq pilanlinip bolghan irqi qirghinchiliqning izini yoqitish suyqesti. Qérindashlirimizning jesetliri köydürülse héchqandaq jinayet izi qalmaydu. Qirghinchiliq qilish wastisi wirus tarqitish yaki biwaste zeherlik bulghanghan yimekliklerni yidürüsh bolishi mumkin.
Xosh, ehwal mushu derijide éghir. Xewerlerdiki tetqiqatchilar biz üchün bizdin bekrek ensirewatqandek qilidu. Sükütte turushimiz Xitayni insabigha keltürüp qérindashlirimizni saqlap qalalamdu ? Yaq ! Xitay kommunistlirining axirqi tirkishishi we ümidi bolghan bir yol bir belbagh pilani del wetinimizdin ötidu. Bu atalmish ulughwar pilangha tosalghu bolidighan birdinbir tehdit sherqi türkistanliqlar shunga Xitay herqandaq bedel töleshtin, xelqarada qanchilik setlishishidin qetinezer Sherqiy Türkistanliqlarni qiriwétip bir yol bir belbagh pilanini yürgüzüshni suyqest qilip bolghan. Süküt héchkimni qutquzalmaydu. Biz süküt qilsaq Xitaygha toxta deydighan héchkim chiqmaydu, wetendikiler téximu diyelmeydu chünki lagirda bolsun bolmisun ular Xitayning nishani, mehbusigha aylinip boldi. Toxta deydighan birmu adem bolmighanda Xitay qirghinchiliq pilanini téximu behuzur yürgüzeleydu.